een folder van mediwijzer.nl 

Wat is het? tattoo
Prostaatkanker is een veel voorkomende vorm van kanker bij de man. Het ontwikkelt zich in de buisjes van de prostaatklier. Bij het ouder worden wordt de kans op het ontstaan van een prostaatcarcinoom steeds groter. Mannen ouder dan 90 hebben praktisch allemaal prostaatkanker. De groeisnelheid en ernst van de prostaatkanker wisselt overigens sterk. Wanneer een tumor in de prostaat groter wordt dan kan dit als een (meestal) onregelmatige vergroting en verharding in de prostaat gevoeld worden door de huisarts of uroloog. Dit gebeurt door middel van een rectaal toucher.

Wat is de oorzaak?
Het is nog niet helemaal duidelijk welke factoren doorslaggevend zijn bij het ontstaan van prostaatkanker.
Een erfelijke component speelt een rol in ca.10% van de gevallen. Wanneer twee of meer verwanten in de 1e of 2e lijn prostaatkanker hebben is verstandig om met de huisarts te bespreken of regelmatige controle van de prostaat zinvol is, vooral wanneer deze familieleden de prostaatkanker op relatief jonge leeftijd (voor het 55e levensjaar) ontwikkeld hebben.
Zoals gezegd is het nog niet geheel duidelijk wat in andere gevallen van prostaatkanker de belangrijkste oorzaak is. Omdat mannen in het Westen vaker prostaatkanker ontwikkelen is er mogelijk een relatie met de Westerse levensstijl. Meer onderzoek hiernaar is gaande.

Wat zijn de klachten?
Prostaatkanker veroorzaakt in het begin van de ziekte meestal geen klachten. Omdat de tumor meestal wat meer in de buurt van het kapsel van de prostaat ontstaat dan in het centrale deel treden plasklachten vaak later op dan in het geval van goedaardige prostaatvergroting. Uiteindelijk komen de urinewegen meestal wél in de verdrukking en ontstaan er problemen met de urinelozing. De klachten kunnen bestaan uit vaker moeten plassen (overdag én gedurende de nacht), moeilijk uitplassen, een zwakke urinestraal, pijn bij het plassen, een branderig gevoel bij het plassen en nadruppelen. Er kan ook sprake zijn van een troebele of bloederige urine.

In een later stadium kan de prostaatkanker uitzaaien. Het uitzaaien kan gebeuren via de lymfevaten of de bloedvaten. Prostaatkanker zaait relatief vaak uit naar de botten. Vooral de ruggewervels en het bekken zijn vaak aangedaan bij uitzaaiing. Het belangrijkste verschijnsel hierbij is pijn.

Hoe wordt de diagnose gesteld?
Er zal altijd een rectaal toucher worden uitgevoerd. Dat is een onderzoek waarbij de arts met de vinger in het anale kanaal voelt naar de prostaatklier. Dit wordt gedaan om het oppervlak van de prostaat te kunnen beoordelen en zo het verschil te kunnen vaststellen tussen goedaardige vergroting van de prostaat en prostaatkanker. Bloedonderzoek is ook mogelijk. Er kan worden gekeken naar het niveau van het PSA (prostaat specifiek antigeen). Wanneer dit verhoogt is kán dat wijzen op prostaatkanker maar ook op andere problemen van de prostaat.

Na verwijzing naar de uroloog wordt vaak ook een echo-onderzoek uitgevoerd. Wanneer de bovenstaande onderzoeken wijzen in de richting van prostaatkanker zal de uroloog biopten afnemen. Dit zijn kleine stukjes prostaatweefsel die met een soort 'pistool' via de anus worden verwijderd en die door de patholoog kunnen worden onderzocht. Het afnemen van de biopten verloopt doorgaans ongecompliceerd en met weinig pijn.

Hoe wordt het behandeld?
De behandeling van prostaatkanker is sterk afhankelijk van het stadium van de tumor en de toestand en leeftijd van de patient. Ongeveer 70% van de mannen bij wie prostaatkanker wordt vastgesteld komt in aanmerking voor een behandeling die gericht is op genezing.
Elke patient en elke prostaattumor zijn uniek en de behandeling wordt door de uroloog altijd met preciezie en in nauw overleg met de patient gekozen. Er zijn verschillende manieren om prostaatkanker te benaderen:

Waakzaam wachten ('watchful waiting')
Omdat prostaatkanker vaak maar heel langzaam groeit is in veel gevallen een ogenblikkelijk ingrijpen niet nodig of zelfs onverstandig. Vooral bij oudere mannen groeit de tumor vaak maar zeer langzaam. Operatief ingrijpen zou dan relatief meer schade dan baat opleveren en daarom wordt gekozen om periodiek onderzoek (retaal toucher, PSA waarde in het bloed, evt echografie) uit te voeren om de activiteit van de prostaatkanker te vervolgen. Dit periodieke onderzoek vindt meestal tussen de 2 en 4x per jaar plaats.

Operatie
Er zijn twee soorten operatie mogelijk:
Radicale prostatectomie
Deze behandeling, waarbij de gehele prostaat wordt verwijderd, is gericht op volledige genezing. Alleen wanneer er geen aantoonbare uitzaaiing is zal de uroloog overgaan tot de volledige verwijdering van de prostaat.  De behandeling kan klassiek via een snede in de buik worden uitgevoerd of worden verricht via een snede tussen de balzak en de anus. Tegenwoordig wordt steeds vaker geopereerd via een kijkoperatie (laparoscopie) door de buikwand heen.
De radicale prostaatverwijdering kan helaas wel leiden tot erectiestoornissen (door beschadiging van zenuwen), orgasmen zonder sperma ('droog orgasme') en urineverlies (meestal tijdelijk).
TURP (transurethrale resectie van de prostaat)
Omdat een radicale prostaatverwijdering kan leiden tot de bovengenomde functiestoornissen wordt doorgaans alleen voor de radicale optie gekozen wanneer volledige genezing mogelijk is. Wanneer er al sprake is van uitzaaiingen zal daarom gekozen worden voor een ingreep die wel de (plas)klachten verlicht en relatief weinig bijwerkingen heeft, maar waarbij de prostaatkanker niet volledig verwijderd wordt. Met de TURP wordt alleen overtollig weefsel verwijderd via de plasbuis (dus door de penis heen). Helaas kunnen ook na een TURP wel klachten ontstaan zoals o.a. droge orgasmen (het zaad komt terecht in de blaas en wordt later uitgeplast) en incontinentie voor urine.

Bestralingstherapie
Gekozen kan worden voor uitwendige bestraling (door de huid heen) en inwendige bestraling. Bij inwendige bestraling wordt een stralingsbron in of nabij de prostaat aangebracht. Er zijn verschillende soorten van deze inwendige bestraling (die ook wel brachytherapie genoemd wordt) en het voordeel is dat de tumor zeer precies bestraald kan worden.
Soms worden uitwendige en inwendige bestraling ook gecombineerd toegepast.

Cryotherapie
bij deze 'bevriezingstherapie' wordt het tumorweefsel in de prostaat doodgevroren. Ook omliggende structuren, zoals zenuwen, kunnen door de behandeling beschadigd raken waardoor o.a. erectiestoornissen kunnen ontstaan.

Hormonale therapie
Omdat geslachthormonen in veel gevalen de prostaatkankercellen tot groei kunnen aanzetten kan het remmen van mannelijk hormoon een goede (extra) optie zijn om hernieuwde uitgroei van de prostaattumor tegen te gaan. Helaas kent ook deze behandeling mogelijk nadelige gevolgen zoals een verminderd libido (minder zin in seks), erectiestoornissen en een veranderde lichaamsbeharing en vetverdeling.

Chemotherapie
Chemotherapie wordt bij prostaatkanker niet ingezet als een genezende behandeling. Het kan in sommige gevallen leiden tot levensverlenging en soms ook tot een betere levenskwaliteit. Chemotherapie is niet voor alle vormen van prostaatkanker geschikt. Ook chemotherapie kent een groot aantal mogelijke bijwerkingen zoals haaruitval, vermoeidheid en maag-darm klachten.

De juiste keuze...
Zoals al eerder werd opgemerkt is elke situatie uniek en zal de uroloog, samen met u, een behandelplan opstellen waarbij u duidelijk alle voor- en nadelen van elk onderdeel van de  voorgestelde behandeling krijgt uitgelegd.